RECHTBANK IN HET ARRONDISSEMENT AMSTERDAM
VOORZIENINGENRECHTER IN KORT GEDING
VONNIS
i n d e z a a k m e t r o l n u m m e r KG 02/1073 OdC v a n:
de vennootschap naar vreemd recht DEUTSCHE BAHN AG, gevestigd te Berlijn (Duitsland),
e i s e r e s bij dagvaarding van 16 mei 2002,
procureur mr. K.A.J. Bisschop,
t e g e n :
de stichting STICHTING TER BEVORDERING VAN INFORMATIE EN PUBLICITEIT, gevestigd
te Rotterdam,
g e d a a g d e ,
procureur mr. Chr.A. Alberdingk Thijm.
VERLOOP VAN DE PROCEDURE
Ter terechtzitting van 4 juni 2002 heeft eiseres, verder te noemen Deutsche
Bahn, gesteld en gevorderd overeenkomstig de in fotokopie aan dit vonnis
gehechte dagvaarding. Gedaagde, verder te noemen Indymedia, heeft verweer
gevoerd met conclusie tot weigering van de gevraagde voorziening.
Na verder debat hebben partijen stukken overgelegd voor vonniswijzing.
GRONDEN VAN DE BESLISSING
1. In dit vonnis wordt uitgegaan van de volgende feiten.
a. Deutsche Bahn houdt zich onder meer bezig met het exploiteren van het
spoorwegnetwerk in Duitsland voor zowel het goederenvervoer als voor het
personenvervoer.
b. Indymedia is eigenaar/houder van de website 'www.indymedia.nl', hierna de
website. Op de website worden door verschillende auteurs artikelen geplaatst
over diverse (nieuws)onderwerpen. Bezoekers van de website kunnen op deze
artikelen reageren. Hun reactie komt dan, direct zichtbaar voor andere bezoekers
van de website, op dezelfde bladzijde onder het betreffende artikel te staan.
c. In april 2002 heeft Deutsche Bahn Internet Service Provider XS4ALL in kort
geding gedagvaard voor de voorzieningenrechter van de rechtbank te Amsterdam. In
dit kort geding ging het om twee artikelen die te vinden waren op de homepage
van een XS4ALL abonnee (adres: http://www.xs4all.nl/~tank/radikal/154/94.html en
http://www.xs4all.nl/~tank/radikal/155/73.html). Het betrof de artikelen (hierna
ook de Radikal-artikelen): "KLEINER LEITFADEN ZUR BEHINDERUNG VON
BAHNTRANSPORTEN ALLER ART", welk artikel onder meer informatie verschaft
over hoe en waarmee het treinverkeer van de Deutsche Bahn op trajecten kan
worden gestopt, vertraagd of anderszins kan worden gesaboteerd, en "AEG
Productinformation", welk artikel onder meer beschrijft hoe een haakklauw
kan worden vervaardigd, waarmee elektrische bovenleidingen van het
spoorwegnetwerk kunnen worden vernield. In deze zaak heeft de
voorzieningenrechter onder meer geoordeeld dat bovengenoemde informatie
onrechtmatig is jegens Deutsche Bahn. XS4ALL is bij tussenvonnis van 15 april
2002 bevolen om de toegang tot de betreffende pagina's op de websites te
blokkeren en geblokkeerd te houden.
d. De Radikal-artikelen waren niet uitsluitend te vinden op de homepage van de
XS4ALL-abonnee maar ook op andere websites, ook wel 'mirror-sites' genoemd.
e. Op de website van Indymedia is een artikel geplaatst over de zaak tussen
Deutsche Bahn en XS4ALL. Een aantal bezoekers van de website heeft op dit
artikel gereageerd en enkelen hebben in hun reactie zogenoemde hyperlinks,
verwijzingen naar pagina's op internet, geplaatst. Een aantal van deze
hyperlinks leidt tot de website van Radikal en vervolgens desgewenst (door
verder door te klikken) ook naar de Radikal-artikelen. Veel reacties bevatten
een instructie over de manier waarop de lezer de Radikal-artikelen kan bereiken
en hebben ook de intentie de lezer daarnaar toe te leiden.
f. Deutsche Bahn heeft Indymedia bij brief van 22 april 2002 gesommeerd om met
onmiddellijke ingang de toegang tot de websites waarop materiaal staat dat
onrechtmatig is jegens Deutsche Bahn te blokkeren en geblokkeerd te houden,
zodanig dat de websites niet meer kunnen worden geraadpleegd. Indymedia heeft
geweigerd hieraan te voldoen.
2. Deutsche Bahn vordert Indymedia te bevelen om met onmiddellijke ingang na
betekening van dit vonnis alle zich op (een) website(s) die onder Indymedia's
controle staa(t)(n) bevindende informatie die onrechtmatig is jegens Deutsche
Bahn, daaronder begrepen hyperlinks, ongeacht of deze zijn opgenomen in
berichten van bezoekers, te verwijderen en verwijderd te houden, zodanig dat
deze informatie niet meer via haar websites dan wel anderszins kan worden
bezocht, geraadpleegd, bewerkt of anderszins gebruikt, zulks op straffe van
verbeurte van een dwangsom voor iedere dag dat Indymedia dit bevel geheel of
gedeeltelijk niet nakomt.
3. Deutsche Bahn heeft daartoe het volgende -samengevat- aangevoerd. Indymedia
handelt onrechtmatig jegens Deutsche Bahn door te weigeren de berichten, waarin
de hyperlinks naar de Radikal-artikelen zijn opgenomen, te verwijderen of door
na te laten de hyperlinks onklaar te maken, terwijl zij weet dat de Radikal
artikelen onrechtmatig jegens Deutsche Bahn zijn. Deutsche Bahn meent dat net
als in de zaak tussen haar en XS4ALL (zie 1c), ook hier het vonnis van de
rechtbank te 's-Gravenhage van 9 juni 1999 (IER 1999, nr. 47) in de
Scientology/XS4ALL-zaak als uitgangspunt heeft te gelden. Voor de beoordeling
van deze zaak verschilt de positie van Indymedia niet van die van een Internet
Service Provider. Zo biedt Indymedia immers, net als een service provider, aan
derden de mogelijkheid informatie op internet te plaatsen. Op degene die deze
mogelijkheid verschaft rust een zekere zorgvuldigheidsplicht. Wanneer de
verschaffer bekend wordt met de onrechtmatigheid (en aan die mededeling niet
hoeft te twijfelen), dient hij die informatie te blokkeren. Volgens Deutsche
Bahn is het in dit verband niet van belang of de Radikal-artikelen direct of
indirect met een hyperlink bereikbaar zijn. Wanneer vast staat dat de informatie
onrechtmatig is, mag deze niet ter beschikking worden gesteld. In deze zaak
geldt dit te meer aangezien de lezer uitdrukkelijk wordt opgeroepen naar de
onrechtmatige informatie te gaan.
4. Indymedia heeft ter afwering van de vordering het volgende -samengevat-
aangevoerd. Indymedia meent dat deze zaak niet kan worden vergeleken met de zaak
van Deutsche Bahn tegen XS4ALL. Het cruciale verschil in deze zaak is dat het
niet gaat om het ter beschikking stellen van informatie door of via Indymedia,
maar om het verwijzen naar informatie door middel van hyperlinks. Het plaatsen
van een hyperlink naar een (indirecte) nieuwsbron op internet moet volgens haar
zijn toegestaan. Hyperlinken is een dermate belangrijke activiteit in een
internet-omgeving dat een verbod daarop het wezen van internet aantast.
Indymedia benadrukt dat zij geen gebruik maakt van inline- en/of framed linking,
in welk geval door op de link te klikken de opgeroepen informatie direct
zichtbaar wordt binnen het beeld van de Indymedia-site. Derhalve kan niet worden
gezegd dat Indymedia de informatie tot haar eigen informatie maakt ('zu eigen
macht'). De hyperlinks op haar webpagina zijn zogenoemde 'surface' links. Degene
die op deze link klikt verlaat de Indymedia- site en komt op een andere -in dit
geval de Radikal- website. De internetgebruiker moet vervolgens zelf op zoek
gaan naar de gewraakte artikelen, hetgeen -gezien de hoeveelheid informatie op
de site- niet eenvoudig is.
De verwijzing van Deutsche Bahn naar het Scientology vonnis slaagt hier niet. Op
de eerste plaats is het vonnis achterhaald door de recente uitspraak van de Hoge
Raad in het NVM/ El Cheapo-arrest, waarin de Hoge Raad heeft bepaald dat het
aanbrengen van een hyperlink in beginsel niet onrechtmatig is. Bovendien is de
overweging van de rechtbank in het Scientology vonnis over de toegankelijkheid
van onrechtmatige informatie via hyperlinks, namelijk dat 'in dit verband niet
van belang is of de informatie toegankelijk is via een 'internet-adres' dan wel
via een hyperlink', in strijd met de richtlijn elektronische handel die deze
kwestie van aansprakelijkheid van aanbieders van hyperlinks juist niet heeft
willen regelen. Voorts gaat de vergelijking met het Scientology vonnis mank
omdat het daar ging om een inbreuk op auteursrechten. Ook betrof het daar een
zogenoemde deep-link, waar direct naar de onrechtmatige informatie wordt
gelinkt.
Indymedia heeft er voorts op gewezen dat zij een persmedium is en niet in staat
is de toegang tot de informatie te blokkeren. Anders dan een internet service
provider heeft zij immers de informatie niet op haar server staan. Zelfs al zou
Indymedia de hyperlinks verwijderen, dan blijft de gewraakte informatie
beschikbaar.
Subsidiair heeft Indymedia een beroep gedaan op de vrijheid van meningsuiting en
persvrijheid, zoals onder meer gegarandeerd in artikel 10 EVRM. Ook hier is van
belang dat Indymedia bij haar berichtgeving, dat de gewraakte informatie nog
steeds bereikbaar is via 'mirror-sites', deze informatie niet 'zu eigen macht',
maar de nodige distantie in acht neemt.
Beoordeling van het geschil
5. Voor de beoordeling van dit geschil wordt als uitgangspunt genomen dat de
twee artikelen, genoemd onder 1c, onrechtmatig zijn jegens Deutsche Bahn. In dit
verband wordt verwezen naar rechtsoverweging 9 van het bij partijen bekende
vonnis van de voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam van 25 april 2002
in de zaak Deutsche Bahn tegen XS4ALL (KG 02/790 OdC).
6. De voorzieningenrechter zal de vordering van Deutsche Bahn beoordelen als
slechts betrekking hebbend op hyperlinks die naar de jegens Deutsche Bahn
onrechtmatige informatie leiden. Deutsche Bahn heeft zich immers bij de
toelichting op haar vordering beperkt tot hyperlinks en zij heeft aldus
onvoldoende concreet aangegeven op welke andere wijze Indymedia naar
onrechtmatige informatie zou verwijzen.
7. Aan de orde is derhalve thans de vraag of van Indymedia kan worden gevergd
dat zij de hyperlinks, die leiden tot de onrechtmatige informatie, van de onder
haar controle staande website(s), verwijdert.
8. Voorshands wordt geoordeeld dat dit van Indymedia kan worden gevergd. Nu
Indymedia via haar website gebruikers in staat stelt om informatie op internet
te plaatsen, is zij evenals een Internet Service Provider, maar ook evengoed als
bijvoorbeeld (de redactie van) een dagblad, in beginsel aansprakelijk voor de
met haar bemiddeling geplaatste publicaties, zij het met de geëigende
beperkingen. Aangezien Indymedia weet dat enkele op haar website geplaatste
hyperlinks leiden tot de onder 1c genoemde door de rechter onrechtmatig
geoordeelde artikelen, handelt zij, net als de Internet Service Provider of de
krant, onrechtmatig jegens Deutsche Bahn door geen maatregelen te treffen om
verspreiding van de onrechtmatige informatie te staken. Daaraan doet niet af dat
Indymedia, als persmedium, de gewraakte informatie niet tot haar eigen
informatie maakt. De vraag welke vorm van hyperlinken wordt gebruikt is in dit
verband niet van belang. Doorslaggevend is dat Indymedia het technisch mogelijk
maakt en laat de informatie te bereiken. Of dat nu indirect of direct geschiedt
is niet van belang. In dit verband geldt dit te meer nu de begeleidende teksten
bij de hyperlinks de lezer ook uitdrukkelijk oproepen naar de onrechtmatige
artikelen te gaan en hen daarbij de benodigde instructies geven. De
omstandigheid dat de gewraakte informatie ook na het verwijderen van de
hyperlinks beschikbaar blijft omdat deze informatie niet op de server van
Indymedia staat, neemt het onrechtmatig handelen van Indymedia niet weg en kan
aan het voorgaande dus evenmin afdoen.
Niet is ter discussie de toelaatbaarheid van hyperlinks in het algemeen. Het
gaat immers om de inhoud van de publicaties waarnaar die hyperlinks toegang
bieden.
De nog door Indymedia gelegde link met de Europese richtlijn voor elektronische
handel betreft een geheel ander maatschappelijk onderwerp -namelijk e-commerce-
en is al daarom niet geschikt om hier een rol te spelen.
Voorts heeft Indymedia niet aannemelijk gemaakt dat zij niet in staat is de
hyperlinks te verwijderen van haar website. Zij stelt immers zelf dat zij zich
het recht voorbehoud om bepaalde berichten, onder meer 'gejatte soft ware en
puur fascistische bijdragen', te verwijderen, zodat niet valt in te zien waarom
zij niet ook de hier aan de orde zijnde hyperlinks zou kunnen verwijderen.
9. Aangezien de twee Radikal-artikelen onrechtmatig zijn jegens Deutsche Bahn en
gevaar kunnen opleveren voor personen en zaken, is het gebod aan Indymedia om de
hyperlinks te verwijderen om het aldus onmogelijk te maken de onrechtmatige
artikelen te bereiken, niet in strijd met het beginsel van vrijheid van
meningsuiting of persvrijheid. Het subsidiaire betoog van Indymedia wordt
derhalve verworpen.
10. Een algemeen verbod tot verwijdering van alle documentatie die onrechtmatig
is jegens Deutsche Bahn, is onvoldoende bepaald en kan derhalve niet in die vorm
worden toegewezen.
11. Gelet op het voorgaande zal de vordering worden toegewezen als na te melden.
Indymedia zal, als de in het ongelijk gestelde partij, in de kosten van deze
procedure worden veroordeeld.
BESLISSING IN KORT GEDING
De voorzieningenrechter:
1. Beveelt Indymedia om met onmiddellijke ingang na betekening van dit vonnis de
hyperlinks, die staan op (een) onder de controle van Indymedia staande website(s),
te verwijderen en verwijderd te houden, voor zover deze hyperlinks direct of
indirect leiden tot de Radikal-artikelen "KLEINER LEITFADEN ZUR BEHINDERUNG
VON BAHNTRANSPORTEN ALLER ART" en "AEG Productinformation" en
ongeacht of deze hyperlinks zijn opgenomen in berichten van bezoekers, zulks op
straffe van een dwangsom van € 5.000,- voor elke dag dat Indymedia nalaat aan
deze veroordeling te voldoen, met een maximum van € 200.000,-.
2. Veroordeelt Indymedia in de kosten van dit geding, tot heden aan de zijde van
Deutsche Bahn begroot op € 270,56 aan verschotten, waaronder € 193,- wegens
vastrecht en op € 703,- aan salaris procureur.
3. Verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad.
4. Wijst het meer of anders gevorderde af.
Gewezen door mr. R. Orobio de Castro, vice-president van de rechtbank te
Amsterdam, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van donderdag 20 juni
2002, in tegenwoordigheid van de griffier.
