KPN v.
XSO
LJN-nummer: AA4712 Zaaknr: KG
99/1429
Rolnummer KG 99/1429
datum vonnis 14 januari 2000
ARRONDISSEMENTSRECHTBANK 's-GRAVENHAGE
Sector Civiel recht • President
VONNIS IN KORT GEDING
gewezen in de zaak rolnummer KG 99/1429 van:
1.
De naamloze vennootschap KONINKLIJKE KPN N.V.,
statutair gevestigd te Groningen, mede kantoorhoudende te 's-Gravenhage, en
2.
De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid KPN TELECOM B.V.,
gevestigd te 's-Gravenhage,
eiseressen
procureur mr. W. Taekema,
advocaat mr J.C.H. van Manen te Amsterdam,
tegen:
De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
XBASE SOFTWARE ONTWIKKELING B.V.,
gevestigd en kantoorhoudende te Dronrijp,
gedaagde
procureur mr P.J.M. von Schmidt auf Altenstadt,
advocaat mr D.J.G. Visser te Amsterdam.
Overwegingen ten aanzien van het verloop van het geding:
Eiseressen - hierna gezamenlijk ook: KPN - hebben gedaagde opgeroepen om te
verschijnen ter terechtzitting in kort geding van 22 december 1999. Gedaagde is
aldaar vrijwillig verschenen.
Ter zitting heeft mr. Van Manen de vordering toegelicht aan de hand van
pleitnotities en producties. Gedaagde - hierna ook: XSO - heeft bij monde van mr.
Visser, die daarbij eveneens een pleitnota en producties heeft gehanteerd, de
vordering gemotiveerd bestreden.
Na afloop van de zitting is ter griffie nog ingekomen een brief d.d. 29 december
1999 van mr. Visser en een schriftelijke reactie hierop d.d. 7 januari 2000 met
bijlagen van mr. Van Manen.
Overwegingen ten aanzien van het recht:
1. Op grond van de stukken en het verhandelde ter zitting van 22 december 1999
wordt in dit kort geding van het volgende uitgegaan.
a. KPN brengt sedert jaar en dag telefoongidsen op de markt. Het daarin
opgenomen telefoonbestand bevat de namen, adressen en telefoonnummers van de
abonnees van KPN Telecom (behoudens voor zover sprake is van geheime nummers).
Daarnaast bevat het bestand aanvullende informatie, zoals telexnummers,
faxnummers, mobiele telefoonnummers en gegevens over bedrijven en dergelijke. Er
is een witte en een roze (bedrijven-)gids. Sedert enige jaren biedt KPN die
bestanden ook in elektronische vorm op CD-ROM aan (de `CD-foongids'). Sedert
geruime tijd biedt KPN deze bestanden ter raadpleging ook op internet aan, op
het adres: www.detelefoongids.nl. Deze laatste dienst zal hierna ook worden
aangeduid als de KPN-gids.
b. KPN exploiteert haar telefoonbestanden door deze aan een ieder tegen betaling
van een licentievergoeding ter beschikking te stellen, door het aanbieden van
exemplaren van het bestand (zoals de CD-foongids) tegen betaling en door het in
stand houden van de telefonische inlichtingendienst (`8008'). Daarnaast
exploiteert KPN het bestand door het opnemen van advertenties in de kosteloos
verspreide telefoonboeken en op de `home page' van de KPN-gids.
c. Via het adres www.detelefoongids.nl kunnen gebruikers van het internet met
een gewone browser (zoals Netscape of Internet Explorer) verbinding zoeken met
de databank van KPN op internet. De website van KPN is voorzien van een
programma in Javascript dat, telkens wanneer een gebruiker een zoekopdracht
geeft, contact zoekt met de database van KPN, de gevraagde gegevens opvraagt en
aan de gebruiker ter beschikking stelt. De gevonden gegevens verschijnen
vervolgens op het beeldscherm van de gebruiker. Daarbij worden tegelijkertijd
maximaal 10 gegevens (gevonden namen) uit de witte gids en maximaal 25 gegevens
uit de roze gids getoond. Indien men meer zoekresultaten wil zien moet men
doorbladeren. Uit de witte gids zijn per zoekopdracht bovendien niet meer dan in
totaal 100 adres- en telefoongegevens (`records') te verkrijgen. De gegevens
kunnen per (beeldscherm)pagina worden geprint. De verkregen gegevens kunnen niet
als bestand worden gedownload en/of opgeslagen, dan wel als geheel worden
gekopieerd.
d. XSO, een softwarebedrijf, biedt op internet-site www.i-telgids.nl de `i-telgids',
thans kosteloos, aan. Het gaat hier om een programma met behulp waarvan
zoekopdrachten gegeven kunnen worden waarmede records kunnen worden verkregen
uit een aantal op internet aanwezige databestanden, waaronder de KPN-gids, de
Gouden Gids en enkele buitenlandse telefoongidsen. Op het beeldscherm van de
gebruiker die zijn zoekcriteria in het door de i-telgids gegenereerde venster
intypt en die (mede) in de KPN-gids laat zoeken verschijnen de zoekresultaten,
zonder dat op enig moment de home page van de KPN-gids getoond wordt, die
gebruikers wel onder ogen krijgen indien zij rechtstreeks naar het adres
www.detelefoongids.nl navigeren. De gebruiker krijgt aldus ook de advertenties
en andere reclame-uitingen die die home page (ont)sieren niet te zien. Het
programma van XSO maakt daartoe gebruik van een speciale browser die door (het
zoekprogramma van) de KPN-database niet wordt herkend als een andere dan de aan
de home page van de KPN-gids verbonden browser.
e. De zoekresultaten die via de i-telgids worden verkregen wijken in zoverre af
van die welke via de home page van KPN op te roepen zijn dat de verkregen
gegevens wel te kopiëren of als bestand op te slaan zijn - zij het slechts per
groep van gegevens die in één scherm getoond worden - en dat een beperking tot
100 records uit de witte gids ontbreekt.
2. Na vermindering van eis vordert KPN -kort gezegd:
XSO te bevelen iedere inbreuk op de auteurs-, en databankrechten van KPN alsmede
ieder ander onrechtmatig handelen met betrekking tot De Telefoongids en De
Telefoongids op internet te staken en gestaakt te houden, zulks op straffe van
een dwangsom en met veroordeling van XSO in de kosten van het geding.
KPN stelt daartoe (1) dat XSO inbreuk maakt op de aan KPN toekomende
databankrechten althans op haar toekomende auteursrechten op het databestand
zoals dat door KPN op internet wordt aangeboden,
(2) dat XSO jegens KPN onrechtmatig handelt door te profiteren van de
inspanningen van KPN met betrekking tot de telefoongids op internet en derden in
staat te stellen rechtstreeks in die databank te zoeken zonder de website van
KPN te passeren waardoor zij de advertenties aldaar niet zien, en de bestanden
van de KPN-gids te downloaden of kopiëren;
(3) dat XSO jegens KPN toerekenbaar tekortschiet door in strijd met de tussen
partijen geldende algemene voorwaarden een `gateway' aan te leggen tussen de
database van KPN en de website van XSO.
Beoordeling van het geschil:
Auteursrecht; geschriftenbescherming
3. In confesso is dat de gegevensbestanden waaruit de KPN-gids is opgebouwd niet
het resultaat zijn van een selectie die een persoonlijke visie van de maker tot
uitdrukking brengt. Reguliere auteursrechtelijke bescherming geniet de KPN-gids
derhalve niet.
Voor zover KPN de bescherming heeft ingeroepen die de Auteurswet 1912 aan
niet-oorspronkelijke geschriften biedt wordt het volgende overwogen. Met de
invoering van de Databankenwet (Wet van 8 juli 1999, Stb. 303, i.w.tr. 21 juli
1999; hierna ook: Dbw) zijn aan art. 10 Auteurswet 1912 twee leden toegevoegd.
Lid 4 (nw) houdt in - kort gezegd - dat databanken waarop de Databankenwet van
toepassing is niet langer worden beschouwd als geschriften in de zin van art.
10.1° Aw. Nu de KPN-gids, zoals hierna zal worden overwogen, een databank in de
zin van de Databankenwet is, ontbeert deze de in de Auteurswet 1912 geregelde
bescherming van niet-oorspronkelijke geschriften.
4. Weliswaar moet worden aangenomen dat de geschriftenbescherming in stand is
gebleven voor onderdelen van databanken die als zodanig niet voldoen aan de
wettelijke omschrijving in de Databankenwet, doch het geschil tussen partijen
heeft geen betrekking op de vraag of XSO inbreuk maakt op de rechten die KPN op
dergelijke onderdelen bezit.
5. De door XSO (pleitnota sub 16) nog aangeroerde overgangsbepaling in de
Databankenwet betreffende de genoemde wijziging van de Auteurswet 1912 heeft
slechts betrekking op de duur van de onder vigeur van die wet verkregen
bescherming van databanken en is voor dit geding niet relevant. Voor het geval
XSO het oog mocht hebben gehad op de overgangsbepaling van art. III sub B. van
de Databankenwet kan daaraan in dit geding eveneens verder worden voorbijgegaan,
nu daaruit impliciet volgt dat de uitsluiting van art. 10 lid 4 (nw) Aw ook van
toepassing is op databanken die reeds op 1 januari 1998 bestonden.
Toepasselijkheid Databankenwet
6. KPN stelt dat de KPN-gids een databank is als bedoeld in art. 1.1(a) Dbw. XSO
heeft zich te dier zake gerefereerd, onder verwijzing naar wel gehoorde
opvattingen dat de samenstelling van de KPN-gids slechts een `spin off' vormt
van de kernactiviteiten van KPN (ten behoeve waarvan zij toch zelf dient te
beschikken over de abonneegegevens), en dat de verkrijging, de controle of de
presentatie van de inhoud van de KPN-gids daarom niet in kwalitatief of
kwantitatief opzicht zou getuigen van een substantiële investering.
7. Voorshands wordt geoordeeld dat de omstandigheid dat KPN ter uitvoering van
haar kernactiviteiten in enigerlei vorm reeds moet beschikken over de in haar
elektronische en papieren telefoongidsen opgenomen gegevens niet in de weg staat
aan de toepasselijkheid van de Databankenwet, niet alleen omdat aan te nemen
valt dat ook voor de presentatie van de databank op een zodanig wijze dat die
voor het grote publiek (op internet, op CD-ROM) beschikbaar en raadpleegbaar is,
aanzienlijke kosten zijn en blijvend zullen moeten worden gemaakt, maar ook
omdat niet zonder meer valt in te zien waarom de substantiële investering die
KPN (onweersproken) heeft gedaan en blijft doen ter instandhouding van de hier
bedoelde bestanden verstoken zou moeten blijven van de bescherming die de
Databankrichtlijn nu juist uitdrukkelijk en uitsluitend in het leven heeft
geroepen ten behoeve van investeringen in databanken, en wel om geen andere
reden dan dat die investering zonder die bescherming ook zou zijn gedaan.
Inbreuk op databankrecht?
8. Vervolgens dient zich de vraag aan of XSO nu met de instandhouding van haar
i-telgids in strijd handelt met het uitsluitend recht dat art. 2 Dbw aan KPN als
de producent van haar internet-telefoongids toekent. Daartoe dient te worden
vastgesteld wat de voorziening die de i-telgids biedt nu teweegbrengt. Vast
staat (r.o. 1 sub d.) dat het programma dat bij raadpleging via van de i-telgids
geactiveerd wordt, gebruik maakt van een speciale browser die door (het
zoekprogramma van) de KPN-database niet wordt herkend als een andere dan de aan
de home page van de KPN-gids verbonden browser. Ter terechtzitting is voorts
aannemelijk geworden dat de gebruiker van de i-telgids met behulp van die door
XSO verschafte browser rechtstreeks een zoekopdracht aan het zoekprogramma van
de KPN-gids geeft en dat de zoekresultaten rechtstreeks van de KPN-databank naar
de server (van de internet-provider) van de gebruiker en van daar naar de
computer van die gebruiker worden gezonden. De server van XSO vormt in die keten
geen schakel.
9. Naar het voorlopig oordeel van de president verricht XSO aldus geen handeling
die onder het wettelijke begrip `opvragen' is begrepen. XSO brengt zelf immers
geen data uit de KPN-gids over, waarheen dan ook. Zij verschaft degenen die van
haar i-telgids gebruik maken slechts een middel waarmee zij dat (zelf) kunnen
doen.
10. Is er sprake van `hergebruiken' in de zin van de Databankenwet? De
wettelijke definitie in art. 1.1(d) luidt aldus, met weglating van de
verspreidingswijzen die niet van toepassing zijn op on-linedatabanken:
elke vorm van het aan het publiek ter beschikking stellen van de inhoud van een
databank of een deel daarvan door [...] on line transmissie of transmissie in
een andere vorm1
11. Algemeen wordt geleerd dat `hergebruiken' in de zin van de Richtlijn een
pendant is van het auteursrechtelijke begrip `openbaarmaken'. Uit het commentaar
van Gaster op de Databankrichtlijn2 valt af te leiden dat de Europese regelgever
hier uiterst ruime begrippen heeft willen hanteren en zowel iedere vorm van
publieke beschikbaarstelling als iedere vorm van transmissie tot inbreuk heeft
willen bestempelen. Anders gezegd: er is niet eerst sprake van inbreuk indien
degene die de inhoud van de databank aan het publiek ter beschikking stelt ook
zelf de transmissie bewerkstelligt.
12. Zo bezien moet voorshands worden geoordeeld dat XSO de databank van KPN
hergebruikt in de zin van de Databankenwet. Dat KPN (ook) zelf haar databank ter
beschikking van het publiek stelt doet daaraan niet af, zoals in
auteursrechtelijke zin ook van een (nieuwe) openbaarmaking sprake is wanneer de
ethersignalen van de uitvoering van een beschermd werk worden opgevangen door
een kabelsysteem en doorgeleid naar daarop aangesloten ontvangers.
13. Vervolgens dient de vraag te worden beantwoord of het hergebruik van XSO van
dien aard is dat het inbreuk maakt op het databankrecht van KPN, waartoe
toetsing aan de bepalingen van de art. 2, 3 en 4 Dbw dient plaats te vinden.
14. In het licht van de betekenis die blijkens het vorenoverwogene aan het
wettelijke begrip `hergebruik' toekomt, moet voorshands worden geoordeeld dat
XSO de gehele databank van KPN hergebruikt, zodat XSO voor het in stand houden
van de i-telgids ingevolge het bepaalde in art. 2 lid 1 sub a Dbw de toestemming
van KPN behoeft, die zij niet heeft verkregen.
15. Voor het geval dat zou moeten worden aangenomen dat het hergebruik door XSO
in kwalitatief of kwantitatief opzicht niet-substantiële delen van de inhoud
van de KPN-databank betreft (omdat de terbeschikkingstelling telkens niet verder
zou gaan dan de reikwijdte van de door gebruikers opgegeven zoekvragen meebrengt),
beantwoordt de werking van de i-telgids naar het voorlopig oordeel van de
president aan het bepaalde in art. 2 lid 1 sub b Dbw, aangezien in dat geval van
herhaald en systematisch hergebruik sprake is en dat gebruik in strijd is met de
normale exploitatie van de KPN-gids en bovendien ongerechtvaardigde schade
toebrengt aan de rechtmatige belang van KPN als producent van de databank.
Daartoe is het navolgende redengevend.
16. In de eerste plaats stelt de i-telgids de gebruiker in de gelegenheid de op
het scherm verschijnende zoekresultaten te kopiëren of als (digitale) bestanden
te downloaden (`op te halen') en op te slaan. Weliswaar is dat sedert de na de
terechtzitting door XSO geëffectueerde wijzigingen in de programmatuur nog
slechts mogelijk voor de tot 10, resp. 25 records beperkte inhoud van één
scherm tegelijk, doch dat laat onverlet de mogelijkheid die bewerking te
herhalen en de aldus telkens verkregen beperkte bestanden moeiteloos en binnen
een afzienbaar tijdsbestek te combineren totdat de gehele databank of een in
kwalitatief of kwantitatief opzicht substantieel deel daarvan in digitale vorm
is opgehaald en de gebruiker zich op die wijze een kopie van de databank of het
bedoelde gedeelte heeft verschaft. Het is juist een dergelijk `uitmelken' van
een databank dat art. 2 lid 1 sub b Dbw (in het voetspoor van art. 7 lid 5
Databankrichtlijn) beoogt tegen te gaan. Dat aldus schade wordt toegebracht aan
de rechtmatige belangen van KPN als producent van de KPN-gids behoeft in dat
licht geen nader betoog.
17. Voorshands wordt geoordeeld dat ook de omstandigheid dat de gebruiker van de
i-telgids de website van de KPN-gids niet onder ogen krijgt en daarmede niet
wordt geconfronteerd met de daarop aanwezige reclameuitingen schade toebrengt
aan de rechtmatige belangen van KPN als producent van de KPN-gids. Ook indien
juist is, zoals XSO heeft betoogd, dat het in beginsel is toegestaan het publiek
een middel te verschaffen om te voldoen aan de - ongetwijfeld wijd verbreide,
zij het zeker niet alom aanwezige - behoefte verschoond te blijven van
reclameuitingen, neemt dat niet weg dat, indien het publiek op substantiële
schaal van die mogelijkheid gebruik zou maken, de kosteloze
terbeschikkingstelling van de telefoongids op internet in gevaar kan komen,
namelijk indien daarvan een voor KPN onaanvaardbare vermindering van de
inkomsten uit de verhuur van die advertentieruimte het gevolg zou zijn. Dat
betekent dat het omzeilen van de advertenties op de website van de KPN-gids
bovendien in strijd is met de normale exploitatie van die databank. Aan dit
alles doet niet af dat, zoals XSO heeft aangegeven, het publiek ook andere
middelen ten dienste staan om verschoond te blijven van hem onwelgevallige
reclameuitingen. Dat is de adverteerders van KPN immers ook bekend doch
weerhoudt hen er kennelijk niet van bij KPN advertentieruimte te huren.
18. Dit alles leidt tot het voorlopig oordeel dat XSO met het in stand houden
van haar i-telgids in strijd handelt met het aan KPN toekomende uitsluitende
databankrecht, zodat KPN zich tegen de aanwezigheid van de i-telgids in de
huidige vorm op internet kan verzetten. Dat moge voor de gebruikers van deze
dienst van gedaagde teleurstellend zijn, het is een uitvloeisel van de
regelgeving op het stuk van de databanken, die meebrengt dat het aan de
rechthebbende op een databank is om - behoudens wettelijke uitzonderingen, die
hier evenwel geen rol spelen - te beslissen op welke wijze de databank
geraadpleegd kan worden wanneer die door hem aan het publiek ter beschikking
wordt gesteld. Het enkele feit dat een databank aan het publiek beschikbaar
wordt gesteld maakt deze nog niet `free for all'. De handelwijze van XSO houdt
in dat zij de gebruiker als het ware een valse sleutel verschaft om via een
andere dan de officiële entree toegang tot de KPN-gids te verkrijgen en
daardoor (kwalitatief) meer aan die databank te ontlenen dan KPN de gerbuiker
wil toestaan en daarvoor bovendien minder te `betalen' (in de vorm van het
waarnemen van de advertenties). Dat behoeft KPN niet te dulden.
19. Bij deze stand van zaken behoeft de vraag of XSO jegens KPN door het in
stand houden van de i-telgids ook anderszins onrechtmatig handelt, dan wel in
strijd met de algemene voorwaarden die KPN op haar website vermeldt, in dit
geding geen beantwoording.
20. De (verminderde) vordering van KPN - waarvan XSO het spoedeisend karakter
niet heeft betwist - is mitsdien toewijsbaar, voor zover stoelend op eiseresses
databankrecht, en in voege als na te melden. Aan gedaagde zal enig respijt
worden gegund. Als de in het ongelijk gestelde partij dient XSO in de
proceskosten te worden verwezen.
21. Het is aan gerede twijfel onderhevig of Artikel 50 lid 6 van het
TRIPS-verdrag rechtstreekse werking heeft. Ter vermijding van de daardoor
mogelijke, ongewenste onzekerheid en de onwenselijke mogelijke gevolgen daarvan
zal de president de termijn waarbinnen eiseres een bodemprocedure zal moeten
aanspannen stellen op zes maanden zodat in elk geval aan de bewuste
verdragsbepaling is voldaan.
BESLISSING:
De President:
Beveelt gedaagde binnen één week na betekening van dit vonnis iedere inbreuk
op de databankrechten van KPN op De Telefoongids op internet (adres:
www.detelefoongids.nl) te staken, in het bijzonder te staken het rechtstreeks,
dan wel door middel van een op enigerlei wijze met haar verbonden (rechts)persoon
in stand houden van de ten processe bedoelde i-telgids, voor zover daarmede
volgens dit vonnis inbreuk op de databankrechten van KPN wordt gemaakt.
Bepaalt dat XSO een dwangsom zal verbeuren van ¦ 10.000,-- voor iedere dag (of
gedeelte van een dag) dat XSO dit bevel niet mocht naleven.
Veroordeelt XSO in de kosten van dit geding, aan de zijde van KPN tot aan deze
uitspraak worden begroot op ¦ 2.900, waarvan ¦ 400,- aan griffierecht.
Verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad.
Bepaalt dat KPN (tenzij zulks reeds eerder door XSO mocht zijn gedaan) binnen
zes maanden nadat dit vonnis in kracht van gewijsde is gegaan een bodemprocedure
zal moeten aanspannen over de vraag of XSO inbreuk maakt op voormelde
databankrechten van KPN en dat, indien KPN zulks nalaat, dit verbod zal zijn
vervallen vanaf het moment dat genoemde termijn zal zijn verstreken.
Wijst af het meer of anders gevorderde.
Aldus gewezen door mr. E.J. Numann en uitgesproken ter openbare zitting van 14
januari 2000 in tegenwoordigheid van de griffier.
Noten:
1 In afwijking van de Engelse tekst van de Richtlijn luiden in de Nederlandse
tekst van de Richtlijn de laatste woorden van de passage waarop deze definitie
berust (art. 7.2 (b)) : ...on line transmissie of in een andere vorm. Daaruit
zou men ten onrechte kunnen afleiden dat bedoeld is: of in een andere vorm van
het aan het publiek ter beschikking stellen.
2 Jens-L. Gaster, Der Rechtsschutz von Datenbanken (1999), par. 519
back
to the overview
